Laurens Bouvrie (Fotograaf en Verslaggever Thuis In Maastricht)
M46 prikkelt; toneelgroep haalt met absurdistisch spel drang naar perfectionisme onderuit
Liefhebber van toneel met diepgang dat toch met vaart en een gezonde dosis humor wordt gebracht? Op zoek naar een voorstelling van een Maastrichts amateurgezelschap dat verder kijkt dan een knipoog naar ”t Mestreech’ van toen of een bestaand werk op lokale leest schoeit? Aarzel dan niet naar een voorstelling te gaan van Toneelvereniging M46. Vanavond (vrijdag 24 januari) start een van de oudste toneelgezelschappen van Maastricht in het Pesthuys met een zesvoudige reeks van het door regisseur Cristel Reneman geschreven script B-Perf*c(k)t. Met haar cast weet ze een voorstelling lang met absurdisme de toeschouwer te confronteren met de moderne ziekte ‘Perfectie’.
M46 heeft wel iets met confronterende toneelstukken. Vorige producties als Hebriana (2018) en De Kale Zangeres (2016-2017) stonden ook bol van verwijzingen naar de onzin het leven proberen een invulling te geven met een hogere dan wel diepere gedachte. Het eigen werk B Perf*c(k)t past wat dat betreft precies in het straatje van wat M46 graag met het publiek wil delen. De titel van het stuk verwijst er al naar: deze keer wordt de eeuwige zoektocht van de mens naar perfectie onder het vergrootglas gelegd.
Thuis in Maastricht stadschroniqueur Laurens Bouvrie kreeg woensdagavond de eer om de generale repetitie bij te wonen de nieuwste voorstelling van het toneelgezelschap dat inderdaad vlak na de WO II begon met haar performances. B Perf*c(k)t boeit van begin tot eind. Zonder iets prijs te geven over de inhoud: het spel van de acteurs en de inhoud geven veel wat toneel interessant maakt om naar te kijken: vaart, diepgang, humor en confrontatie. Vooral dat laatste weet M46 ook in deze voorstelling weer erg goed neer te zetten. De acteurs Coretta Dekkers, Lilian Hendrix, Manon Machiels, Veerle Craeghs, Ige Dekker en Gideon Gilissen spelen karakters die we allemaal wel kennen, erger nog: misschien zien we wel iets van onszelf terug.
Want het toneelstuk dat M46 zes keer in het Pesthuys uitvoert laat evenveel types ten tonele verschijnen die weliswaar absurdistisch worden uitvergroot; tegelijkertijd zal menige toeschouwer gelijk ook constateren: ‘Dat is zjus……….. of zoe deit ….. ouch altied’. Het spel van de M46 acteurs in B Perf*c(k)t mag best worden vergeleken met televisieklassiekers als Debiteuren – Crediteuren en Toren C. Heel veel uitvergrootte karakters met al dan niet een grote of kleine kronkel, maar daarom juist zeer herkenbaar.
Het script en de regie van B Perf*c(k)t is van Cristel Reneman in samenwerking met Kiek Wishaupt.
Het perfecte gesprek met M46
Door Guido Timmermans
Maastricht, stad van kunst en cultuur, van historie. Zittend aan een tafel in de kleine foyer van het Pesthuys, waarin de kleuren rood en zwart de boventoon voeren, achtergrond vormend voor affiches, schilderijen en beelden, druipen de historie, kunst en cultuur van de wanden.
Een voormalig tehuis, net buiten de stadmuur, naast de Helpoort, voor mensen die de stad niet in mochten, bang voor besmetting, is nu een uitnodigende broedplaats van kunstbestuiving waar alle stadbewoners meer dan welkom zijn, warm worden ontvangen en worden geposteerd in een klein, knus vintage theater waar alles ademt naar intieme kunst met alle emotie en gevoelens die dit bij spelers en publiek kan oproepen.
Een perfecte ambiance voor een gesprek met M46, het Maastrichtse amateurgezelschap dat in hun nieuwste stuk streeft naar perfectie, of toch eigenlijk niet? Onder het genot van een kop warme thee, om de koude buitenwereld zowel lichamelijk als geestelijk voor even uit te bannen, is Cristel Reneman (“dit seizoen mag ik hun regisseur zijn”) aangeschoven, samen met drie spelers van het stuk B-PERF*C(K)T, dat op 24 januari in première ging: Lilian Hendrix, Gideon Gilissen en Manon Machiels. Gideon vertelt met passie over de vereniging waar hij al 24 jaar deel van uitmaakt:”M46 is een toneelclub, in 1946 ontstaan uit de vroegere “De Komediespeulers”, die vooral bekend waren door echt Maastrichtse stukken. De spelers die zich hiervan hadden losgemaakt, richtten M46 op, met als doel minder kluchtige dialectstukken te spelen, maar om juist meer hoog aangeschreven Nederlands toneel te gaan brengen.” In de loop van de tijd is er veel veranderd en nu bestaat de club “uit een man of acht, waarmee we ieder jaar een productie proberen te maken.” Zo ook dit jaar, met een voor M46 nieuwe regisseur, Cristel, en, met de keuze voor haar, ook een andere manier van toneelbenadering. Cristel werd gevraagd voor “een nieuwe wind”, en na de eerste kennismaking met de persoon en haar artistieke ideeën hadden de spelers, volgens Manon “een goed gevoel om het avontuur aan te gaan.” Het was inderdaad voor iedereen van meet af aan duidelijk dat het een avontuur zou worden. Dat beaamt Cristel zelf ook: “ik ben een autodidact, die op een andere manier kijkt naar het maken.“ Gideon plaatst dit in de natuurlijke context dat “we het fijn vinden om te werken met verschillende regisseurs en verschillende soorten stukken. En we vinden het leuk om ons zelf te blijven prikkelen, uit te dagen.” Desondanks was de productiewijze dit
keer voor iedereen geheel nieuw. Zo was er bijvoorbeeld bij de start helemaal geen script. “Je gaat eigenlijk heel naakt zo’n werkproces in.”
Best eng, ook voor de ervaren Lilian, want ”normaal is het andersom, dan beginnen we met een tekst.“ Het gesprek komt duidelijk op stoom, is warm, iedereen is zichzelf en vertelt enthousiast over het maakproces waarvan Manon stelt dat “die voor mij pas bij de première echt af was.” Dat was dus zo’n negen maanden na de start op nul. “En er kwam natuurlijk een moment om te bepalen dat wie nu instapt, ook echt binnen boord blijft”. Het werd uiteindelijk een stuk van zes spelers en één regisseur. Waar je met een script de speler laat toegroeien naar het personage, ging Cristel juist anders te werk: ”Ik had een onderwerp waar ik iets over wilde vertellen. Eerst was dat inwisselbaarheid.” Maar, hoe paradoxaal, dat onderwerp werd ingewisseld voor ‘het nastreven van perfectie’. “Dan ga ik in gesprek met de spelers. Vooral bij het spel, op de vloer, ga ik de dialoog aan.” Zo zijn alle ideeën ontstaan, die door Cristel in het grotere raamwerk zijn geplaatst. “Ik heb hun echt nodig om tot mijn spelmateriaal te komen. Maar ik kan niet alles gebruiken, hoe goed de ideeën ook zijn”. Soms hard, maar ook duidelijk: “Ook dat hoort bij de ontwikkeling als speler, als je niet gewend bent om zo uit je eigen fantasie te putten”. Het stuk gaat over vier quizkandidaten en twee spelleiders, op zoek naar perfectie. Gaandeweg het spel maakt iedereen een unieke persoonlijke ontwikkeling door, waarbij dit streven ook van diverse kanten wordt belicht. De vier kandidaten zijn extreem verschillende personages, bewust zo bedacht door Cristel. Elke speler, zoals ‘ICT-er’ Gideon, ging in het productieproces bij zichzelf te rade “hoe dat personage met zijn karaktereigenschappen om zou gaan met het persoonlijke streven naar perfectie.” Daaruit zijn dan de echte rollen ontstaan. Lilian: ” Dat gebeurde onder meer in wekelijkse brainstormsessies waarin de personages zijn omschreven en waarop we zijn gaan improviseren.” De uiteindelijke personages zijn sterk uitvergroot en staan niet echt dichtbij de spelers zelf. “Het is juist een uitdaging om te spelen wat je niet bent.” Toch moest iedereen voor het uitwerken van het karakter diep in zijn eigen persoon kijken, “en dan word je wel heel erg met jezelf geconfronteerd. Het is een soort spiegel naar jezelf toe.” Gideon noemt het desondanks, of juist daarom, “hele mooie cadeautjes die je zo krijgt.” Cristel ziet het als een compliment, hoewel ze eerlijk stelt dat “ik niet anders kan. Ik ben een creator, in zowel vorm als verhaal. Ik heb het hun soms wel lastig gemaakt, maar daardoor zijn juist ook hele toffe dingen gebeurd.” De manier van werken vereist volledige deelname en overgave van de spelers: “Zij zijn mede-creators. Ik wil toch iets hebben wat in het hoofd van de speler zit.” Iemand vervangen tijdens het proces zou dus echt een probleem zijn geweest. ”Natuurlijk doe ik er ook heel veel van mijn eigen fantasie in, maar ik heb hun ook nodig, als een soort pilaren. En daar zijn ze heel goed in, ieder op hun eigen manier.” Het thema, perfectie, is heel actueel en houdt Cristel duidelijk bezig: “Mensen worden in deze tijd enorm uitgedaagd om bij zichzelf te blijven.” Door alle ontwikkelingen worden we meegenomen, “en wat doet dat met onze eigenheid?” En wat is de conclusie? Dat laten we graag over aan het publiek, dat wordt meegezogen in de persoonlijke ontwikkelingen op het intieme podium van het Pesthuys, maar Cristel wil wel haar persoonlijke tipje oplichten: “Het lijkt soms dat je als persoon geen keuze hebt, maar je hebt altijd een keuze.” Tijdens het stuk, dat door de spelers zelf wordt omschreven als absurdistisch humoristisch, wordt duidelijk dat deze keuzes voor iedereen anders zijn, in grootte, tijd en eigenwaarde. En daarmee heeft B-PERF*C(K)T niet alleen de spelers en de regisseur aan het denken gezet, maar ook het publiek dat zowel bewust als onbewust vaker stil zal staan bij zijn of haar drang naar perfectie. Is het stuk daarmee perfect? Het is maar wat je perfect vindt…
Guido Timmermans,
26 januari 2020.
